2019 r. w alergologii podsumowuje prof. dr hab. n. med. Marek Kulus, kierownik Kliniki Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, prezydent Polskiego Towarzystwa Alergologicznego.

Z punktu widzenia prestiżu Polskiego Towarzystwa Alergologicznego (PTA), jako wyraz docenienia pozycji naukowej polskiej alergologii, najbardziej spektakularnym osiągnięciem 2019 r. było wybranie — decyzją delegatów Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej (EAACI) — prof. Marka Jutela jej prezydentem. Jest on pierwszym Polakiem obejmującym tak wysokie stanowisko w tej międzynarodowej organizacji. Dotąd Polacy bywali w jej zarządzie, jednak po raz pierwszy polski specjalista znalazł się na czele EAACI.

Drugim wartym wymienienia, prestiżowym dla nas wydarzeniem było wyrażenie zgody przez Światową Organizację Alergii (WAO) na to, żeby World Allergy Congress w 2023 r. odbył się w Warszawie. Zdecydowano o tym w trakcie WAO House of Delegates w Lyonie, na podstawie złożonej przez Polskie Towarzystwo Alergologiczne aplikacji. Będzie to kolejna, po Kongresie EAACI w 2009 r., konferencja alergologiczna tej rangi, która odbędzie się w Polsce. To podkreśla pozycję polskiej alergologii na arenie nie tylko europejskiej, ale i światowej. Zarazem generuje potrzebę zaangażowania PTA oraz mnie jako jego szefa, a to wspaniała wiadomość dla całego środowiska — naukowe i organizacyjne wyzwanie.

Pod względem naukowym ubiegły rok w alergologii przebiegał pod znakiem terapii biologicznych. Udało się nam uzyskać do nich dostęp w ramach programu lekowego przede wszystkim w astmie, a także w leczeniu pokrzywek. Leczenie biologiczne omalizumabem będzie możliwe od 1 stycznia 2020 r. u dzieci chorych na ciężką astmę. Obejmie grupę wiekową od 6. roku życia i poniżej 12. roku życia — potencjalnie najlepiej odpowiadającą na to leczenie zapobiegające rozwojowi choroby.

Co do istotnych zmian w terapii astmy konsensus światowy wskazuje zasadność dołączenia glikokortykosteroidów do interwencyjnego leku rozkurczającego już na pierwszym stopniu leczenia. Ta koncepcja jest coraz powszechniej wdrażana w postępowaniu klinicznym u pacjentów dorosłych i u dzieci powyżej 12. roku życia, a badania nad jej skutecznością są prowadzone u dzieci poniżej tej granicy wiekowej. Tendencja i zapewne kierunek leczenia astmy są takie, by jak najwcześniej stosować leki, które ograniczają proces zapalny w drogach oddechowych. W najłagodniejszych postaciach tej choroby nie zaleca się czekania z wdrożeniem leczenia przeciwzapalnego i stosuje je oprócz leków rozkurczających, objawowych.

Innym ważnym wątkiem naukowym i klinicznym jest wydatne zwiększenie możliwości diagnostycznych oraz szans leczenia alergii pokarmowej. Są szeroko prowadzone badania (część bardzo obiecująca) nad rolą immunoterapii swoistej w leczeniu alergii pokarmowej, choć nie znalazło to jeszcze miejsca w zaleceniach dotyczących postępowania w tym typie alergii. Najbardziej zaawansowane są badania alergii na orzechy ziemne, ale równolegle bada się również możliwości odczulania w innych rodzajach alergii pokarmowej.

Wzrasta znaczenie nowoczesnej diagnostyki komponentowej, która jest przydatna nie tylko w wyjaśnianiu alergii krzyżowych, ale również w ocenie interwencji leczniczych, umożliwiając indywidualizację leczenia i prognozowanie rozwoju reakcji alergicznych. Bardzo przydaje się w diagnostyce alergii na jad owadów (rozróżnianie źródła uczulenia i prognozowanie skuteczności odczulania). Wiemy, że u pacjentów uczulonych na orzechy ziemne, przy uczuleniu na niektóre komponenty ryzyko reakcji ogólnej jest o wiele większe niż przy uczuleniu na inne (wówczas reakcja ogranicza się jedynie do manifestacji miejscowej). Określanie komponentów jest też przydatne w odczulaniu pacjentów. Jeżeli pacjent jest uczulony na jedną ze składowych pyłków traw, to odczulanie jest skuteczniejsze niż w przypadku uczulenia na więcej składowych. Pozwala to prognozować skuteczność immunoterapii.

Dzięki dobrej współpracy z Ministerstwem Zdrowia udało się nam rozwiązać problemy z odczulaniem na roztocza kurzu domowego. Udało się również zapewnić wprowadzenie terapii biologicznej omalizumabem dla pacjentów z przewlekłą pokrzywką nieodpowiadającą na leczenie. Dzięki nowym lekom poszerzyły się też możliwości leczenia biologicznego astmy ciężkiej, a od 1 stycznia będzie ona także dostępna dla dzieci powyżej 6. roku życia.

Chciałbym, by nadchodzący rok był czasem budowania struktur edukacyjnych — szkół i akademii alergologii — jakie zapoczątkowaliśmy w 2019 r. w całej Polsce, nie tylko dla alergologów, ale też dla lekarzy rodzinnych, pediatrów. Odsłanianie tajników alergologii, wiedza na temat leczenia ciężkiej astmy i innych chorób alergicznych, reakcji anafilaktycznej zwiększają bezpieczeństwo pacjentów. Wysyłamy też specjalistów od szkolenia do szkół, by organizowali wykłady na temat metod udzielania pomocy w przypadku anafilaksji i zabiegamy, by ta pomoc była powszechnie dostępna.

Notowała Ewa Biernacka