Czy dbać o płodność dzieci chorych na nowotwory? Odpowiedź na to pytanie wydaje się oczywista. Odpowiedzieć na pytanie: jak to zrobić jest już niestety o wiele trudniejsza.

Do najczęściej występujących w populacji pediatrycznej nowotworów zaliczamy m.in. chłoniaki, guzy nerek, ostrą białaczkę limfoblastyczną. Większość z nich, odpowiednio wcześnie zdiagnozowana, można skutecznie leczyć stąd tak istotna jest dbałość o jakość życia pacjentów, także wówczas gdy osiągną wiek dorosły.

Czas to klucz do skutecznego leczenia

Metody terapii nowotworów dziecięcych to bardzo często leczenie skojarzone. W praktyce stosowane są różne metody terapii (radio, chemioterapia i leczenie chirurgiczne), z których każda może wiązać się z wpływem na płodność.

- Jako hematolodzy z tematem ograniczenia płodności u dzieci chorujących na nowotwory mierzymy się od dłuższego czasu. To co istotne w tym kontekście to fakt odmienności dziecięcych nowotworów. Na czym ona polega? Przede wszystkim to nowotwory bardzo szybko proliferujące, czyli takie wymagające natychmiastowego wdrożenia chemioterapii po postawieniu rozpoznania. W związku z tym często brakuje nam okna czasowego koniecznego do wdrożenia procedur ochrony płodności - wskazała dr hab. Ninela Irga-Jaworska, Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

Ograniczenie płodności:

• Chemioterapia (głównie leki alkilujące stosowane w większości nowotworów dziecięcych)
• Radioterapia (TBI, OUN, nowotwory jądra, białaczki, guzy jamy brzusznej u dziewczynek
• Leczenie chirurgiczne.

Procedura uzależniona od płci pacjenta

W przypadku chłopców dojrzałych płciowo konieczne jest zastosowanie krioprezerwacji nasienia przed wdrożeniem leczenia onkologicznego.

- Kiedy zacząć więc rozmowę o zachowaniu płodności z takim chłopcem? Niezwłocznie po postawieniu rozpoznania, ponieważ zaleca się, aby wdrożyć procedurę ochrony płodności jeszcze przed włączeniem właściwego leczenia onkologicznego. (…) Jak rozmawiać na ten temat? Czy najpierw z rodzicami, a następnie z pacjentem? Czy decyzję pozostawić rodzicom, a może w zależności od wieku dziecka włączyć je jakoś w proces decyzyjny? W środowisku nadal toczy się na ten temat dyskusja i w tej chwili trudno podać jednoznaczne odpowiedzi - powiedziała ekspertka.

Jak dodała, powszechna zgodna panuje co do tego, że w dyskusji o kwestii tak delikatnej jak płodność bezwzględnie potrzebne jest pacjentowi wsparcie psychologa. Jakie metody ochrony płodności są dyspozycji w przypadku chorych dziewczynek?

- Pozwolę sobie przytoczyć konkretny przypadek kliniczny: była to 12-letnia dziewczynka z ostrą białaczką limfoblastyczną. Gdy przebywała już w ośrodku przeszczepowym w trakcie leczenia (planowano przeszczepienie komórek krwiotwórczych) powiedziała lekarzom, że nie zgodzi się na przeszczep, jeśli specjaliści nie zrobią wszystkiego, co w ich mocy, aby w przyszłości mogła zostać mamą. Warto dodać, że temat ochrony płodności nie był wcześniej z rodzicami poruszany. Pacjentka trafiła do nas w stanie zagrożenia życia, chemioterapia musiała zostać włączona natychmiast - opisywała dr hab. Ninela Irga-Jaworska.

- W kontekście ochrony płodności u dziewczynek musimy pamiętać o mrożeniu tkanek jajnikowych. Aby procedura pobrania dojrzałych komórek jajowych po stymulacji była możliwa, pacjentka musi więc być dojrzała płciowo, konieczne jest także okno czasowe na przeprowadzenie procedury - dodała.

Ochrona płodności u dziewczynek

• Transpozycja (przemieszczenie jajników)
• Pobranie dojrzałych komórek jajowych po stymulacji
• Mrożenie tkanki jajnikowej.

- Mrożenie tkanki jajnikowej jest możliwe niezależnie od wieku dziecka (umożliwia w przyszłości próbę rozrodu naturalnego i wspomaganego) i na każdym etapie choroby nowotworowej. Metoda wymaga jednak bardzo dobrej współpracy pomiędzy doświadczonym zespołem chirurgów dziecięcych i ginekologów oraz ośrodkiem wyspecjalizowanym w medycynie wspomaganego rozrodu ( w wybranych wskazaniach klinicznych) - dodała ekspertka.

Od czego zależy forma ochrony płodności u dzieci:

• płci,
• wieku,
• rodzaju nowotworu,
• rodzaju leczenia,
• światopoglądu i możliwości finansowych rodziny,
• dostępu do specjalistycznego ośrodka wspomagania rozrodu,
• wiedzy, empatii i światopoglądu lekarza prowadzącego.

Emilia Grzela